Chưa vào mùa chính thức, sầu riêng Đắk Lắk đã đối mặt khó khăn

Ngày 2/7, Sở NN-PTNT Đắk Lắk tổ chức hội nghị triển khai ngành hàng sầu riêng niên vụ năm 2024.

Nhiều khó khăn

Ông Nguyễn Hắc Hiển, Chi Cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Đắk Lắk cho biết, địa phương là tỉnh có diện tích sầu riêng lớn nhất vùng Tây Nguyên cũng như cả nước và có nhiều lợi thế để phát triển loại cây trồng này.

Theo số liệu thống kê, năm 2023 diện tích sầu riêng tỉnh Đắk Lắk là 32.785ha, tăng 10.326,4ha so với năm 2022; sản lượng đạt 281.350 tấn, tăng 93.364 tấn so với năm 2022. 

Tỉnh Đắk Lắk đã cấp 266 mã số vùng trồng với tổng diện tích 7.292ha (chiếm 79,8% diện tích trồng thuần và 46% so với diện tích cho sản phẩm). Trong đó có 68 mã số vùng trồng với diện tích 2.521ha đã được Tổng cục Hải quan Trung Quốc phê duyệt và 198 vùng trồng với diện tích 4.771ha đang chờ phía Tổng cục Hải quan Trung Quốc phê duyệt.

Trong 68 mã số vùng trồng được phê duyệt hầu hết do các tổ chức như doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác đứng tên đại diện, duy nhất chỉ có một vùng trồng do cá nhân đại diện. Về cơ sở đóng gói, tỉnh Đắk Lắk có 23 cơ sở được cấp mã.

Dự báo năm 2024, diện tích sầu riêng của tỉnh Đắk Lắk đạt 34.000 – 35.000ha, sản lượng dự kiến ước đạt trên 300.000 tấn. Kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đến hết quý I/2024 đạt gần 57.000 tấn với trị giá thu về 253 triệu USD, tăng 42% về lượng và tăng 63,7% về trị giá so với cùng kỳ năm 2023.

Về xây dựng nhãn hiệu sầu riêng, tỉnh Đắk Lắk có 2 huyện được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Chứng nhận đăng ký nhãn hiệu là “Sầu riêng Krông Pắc” và nhãn hiệu “Sầu riêng Cư M’gar”. Có 2 huyện đang xây dựng đề án và đăng ký bảo hộ nhãn hiệu là Krông Búk và Ea H’Leo.

Qua công tác giám sát cho thấy cơ bản các vùng trồng, cơ sở đóng gói chấp hành tốt các yêu cầu như có quy trình sản xuất, quy trình quản lý dịch hại giám sát đối tượng mà phía Trung Quốc quan tâm, thực hiện việc ghi chép nhật ký canh tác.  

Sau khi UBND tỉnh ban hành văn bản phân công, phân cấp cụ thể các địa phương đã tích cực và chủ động hơn trong công tác thiết lập, cấp và quản lý mã số vùng trồng. Do đó hồ sơ thiết lập vùng trồng được triển khai nhanh hơn, vùng trồng cấp mã số được nhiều hơn và đa dạng hơn về chủng loại cây trồng được cấp mã. Các Sở, ngành, địa phương tích cực tuyên truyền, vận động thành lập các HTX, tổ hợp tác để làm đầu mối liên kết nông dân với doanh nghiệp xuất khẩu để thực hiện liên kết theo chuỗi giá trị cho sản phẩm nông nghiệp phát triển bền vững.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Hắc Hiển nhận định, việc “tăng trưởng nóng” về diện tích, sản lượng sầu riêng tiềm ẩn nhiều rủi ro khi có biến động phát sinh của thị trường.

Theo ông Hiển, hiện vùng sản xuất sầu riêng còn manh mún, nhỏ lẻ, phân tán; bên cạnh đó, một số huyện vẫn còn tình trạng người dân trồng sầu riêng trên những vùng đất chưa phù hợp, chưa đảm bảo nước tưới.

“Năng lực quản trị, tổ chức sản xuất của một số HTX, tổ hợp tác còn yếu. Việc liên kết giữa người sản xuất với doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác chưa chặt chẽ, bền vững. Một số hộ dân tại vùng trồng chưa tuân thủ các quy trình như quy trình sản xuất, quy trình kiểm soát sinh vật gây hại và kỹ thuật thu hoạch sầu riêng… Tình trạng mạo danh mã số vùng trồng, tranh mua, tranh bán vẫn còn xảy ra.

Một số vùng trồng chưa duy trì tốt các yêu cầu kỹ thuật như lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón và thu hoạch sầu riêng non dẫn đến trong thời gian qua một số lô hàng sầu riêng xuất khẩu đã có cảnh báo vi phạm về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm, đặc biệt là cảnh bảo về Cadimi”, ông Hiển nói.

Đề xuất nhiều giải pháp

Để đáp ứng nhu cầu thị trường xuất khẩu, cơ quan chức năng tỉnh Đắk Lắk đề xuất giải pháp: Nâng cao năng lực quản trị; tăng cường tuyên truyền, khuyến cáo sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đảm bảo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng – nồng độ và đúng cách) và chỉ thu hoạch sầu riêng khi đảm bảo độ chín; đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại sản phẩm sầu riêng; kiểm tra về pháp lý thương nhân, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và một số kim loại nặng…

Bà Ngô Tường Vy, Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Tập đoàn Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu, Phó Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk nhìn nhận, sầu riêng Việt Nam được đánh giá cao về chất lượng so với thị trường Thái Lan, giá cả tăng so với niên vụ trước. Do đó, ngành hàng sầu riêng tỉnh Đắk Lắk cần quan tâm “dung hòa” thiết lập quy trình cấp mã số vùng trồng, đóng gói, kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, bảo quản sau thu hoạch…

“Hiệp hội Sầu riêng sẽ tiếp tục chủ động xây dựng giải pháp cùng với HTX, doanh nghiệp thu mua giải quyết đầu ra cho sầu riêng bền vững, mang lại lợi ích cho người nông dân. Tăng cường truyền thông cho người dân về mô hình canh tác sầu riêng hiệu quả, tự bảo vệ chính mình, bảo vệ nguồn đất, diện tích canh tác, kiểm soát thuốc bảo vệ thực vật, chất lượng sản phẩm… Đề xuất Bộ NN-PTNT hỗ trợ danh sách mã số vùng trồng được kiểm tra sớm; cải thiện chuỗi liên kết, giải quyết tốt nguồn hàng sầu riêng, mở rộng thị trường xuất khẩu”, bà Vy chia sẻ.

Trong khi đó, để giải quyết những tồn tại như hiện nay và định hướng sản xuất, xuất khẩu sầu riêng của tỉnh phát triển ổn định, bền vững, ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN-PTNT) cho rằng: “Chất lượng sẽ quyết định thương hiệu sầu riêng. Đắk Lắk cần có thay đổi để thực thi vấn đề này, định hướng đầu tư cho khoa học công nghệ cho ngành hành mũi nhọn, hợp tác với Viện nghiên cứu tăng nguồn lực đầu tư nghiên cứu tình hình sâu hại dịch bệnh, tiêu chuẩn cho sầu riêng đáp ứng nhu cầu nông dân”.

Để phát huy hiệu quả ngành hàng sầu riêng, ông Nguyễn Văn Hà, Phó Giám đốc Sở NN-PNT cho rằng, Bộ NN-PTNT cần hỗ trợ xây dựng và ban hành các quy trình chuẩn về canh tác, thu hoạch, sản xuất sầu riêng rải vụ, thích ứng biến đổi khí hậu theo các vùng sản xuất trọng điểm; rà soát, sửa đổi “TCVN 10739: 2015 – Sầu riêng quả tươi” và nâng cấp thành Quy chuẩn Việt Nam; trong đó bổ sung cụ thể chỉ tiêu hàm lượng chất khô, thời gian thu hoạch, quy cách thu hoạch cho phù hợp theo vùng, mùa vụ và các giống khác nhau, đảm bảo nâng cao chất lượng quả sầu riêng.

Ông Hà đề xuất Bộ NN-PTNT sớm xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật quy định về quản lý vùng trồng, cơ sở đóng gói và các chế tài xử lý vi phạm. Đàm phán với phía Tổng cục Hải quan Trung Quốc để đẩy nhanh tiến độ phê duyệt mã số vùng trồng đối với các hồ sơ đã thiết lập; Hướng dẫn các địa phương rà soát, xác định và điều chỉnh lại quy mô các vùng trồng tập trung đảm bảo phù hợp với phê duyệt của Bộ NN-PTNT giai đoạn 2025 – 2030…