Nhiều nông sản lao dốc, nông dân bị giảm lợi nhuận

Tại miền Tây và miền Bắc, mùa thu hoạch sầu riêng, mít và vải thiều đang vào chính vụ, nhưng thay vì phấn khởi, nhiều nhà vườn đang chật vật tiêu thụ với giá thấp.

Khảo sát các vùng trồng cho thấy, sầu riêng chỉ còn 30.000-70.000 đồng một kg, mít Thái nhiều nơi chỉ còn 5.000-10.000 đồng một kg, thậm chí có lúc dưới 4.000 đồng.

Dưa hấu cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi giá tại ruộng chỉ khoảng 3.000-7.000 đồng một kg. Vải thiều loại thường tại vườn bán 8.000-10.000 đồng một kg, bằng một phần ba so với năm ngoái.

Ông Lực – một hộ trồng vải lâu năm tại Lục Ngạn – cho biết năm nay vườn vải của gia đình được mùa, trái đẹp và đồng đều. Tuy nhiên, giá bán chỉ còn khoảng 10.000 đồng mỗi kg, giảm tới một phần ba so với cùng kỳ năm ngoái.

Với gần một hecta vải đang vào vụ thu hoạch, ông Lực ước tính nếu giá không tăng, gia đình sẽ đối mặt với thua lỗ vì chi phí sản xuất dao động từ 8.000 đến 12.000 đồng mỗi kg.

Tương tự, ông Hùng – một hộ trồng sầu riêng tại Tiền Giang – cho biết gia đình vừa bán 10 tấn sầu riêng Ri6 với giá 30.000 đồng mỗi kg.

Đây là mức giá thấp nhất của loại này từ trước đến nay. Sau khi trừ các chi phí như phân bón, nhân công, vận chuyển và đóng gói, vườn sầu riêng của gia đình ông năm nay chỉ hòa vốn.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, có nhiều nguyên nhân khiến trái cây rớt giá mạnh thời gian qua. Trước hết, thị trường xuất khẩu chủ lực là Trung Quốc đã tăng cường kiểm tra chất lượng đầu vào, trong đó, sầu riêng bị siết chặt về chỉ tiêu vàng O – hợp chất có nguy cơ gây hại sức khỏe.

Điều này khiến hàng xuất khẩu chậm lại, doanh nghiệp dè chừng không dám ký nhiều hợp đồng mới.

Bên cạnh đó, thời gian thông quan kéo dài và chi phí logistics tăng cao khiến doanh nghiệp gặp khó trong việc xuất khẩu đúng tiến độ. Một số thị trường khác như Hàn Quốc và Thái Lan cũng giảm thu mua do chính sách bảo hộ nội địa hoặc tồn kho lớn.

Tình trạng này làm tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả 5 tháng đầu năm chỉ đạt 2,3 tỷ USD, giảm 13,5% so với cùng kỳ, riêng Trung Quốc giảm tới 35%.

Ở thị trường nội địa, nguồn cung cũng đang tạo áp lực lên giá. Mùa trái cây năm nay được mùa lớn. Điển hình, sản lượng sầu riêng ước vượt 1,5 triệu tấn, vải thiều cả nước đạt khoảng 250.000 tấn, tăng 25% so với năm ngoái. Nguồn hàng dồi dào trong khi sức mua yếu khiến nhiều loại trái cây rớt giá không phanh.

Không chỉ trái cây, nhiều loại rau củ như rau muống, bí đao, mồng tơi tại vườn chỉ còn vài nghìn đồng một kg. Theo báo cáo mới công bố của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cung vượt cầu đang diễn ra trên diện rộng khi sức mua chưa hồi phục.

Báo cáo này tổng hợp từ dữ liệu sản xuất và tiêu thụ trong 5 tháng đầu năm nay tại nhiều tỉnh, thành trọng điểm như Tiền Giang, Đồng Tháp, Đăk Lăk. Tại Tiền Giang, sầu riêng Ri6 loại 1 giảm tới 31%, Monthong giảm 15,6%, cam sành giảm 10,4%, trong khi chỉ một số ít mặt hàng như dưa hấu, xoài cát tăng nhẹ.

Ngoài trái cây, rau củ, gần đây, cà phê và hồ tiêu – những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực cũng vừa trải qua giai đoạn giảm giá sâu, dù mùa thu hoạch chính đã kết thúc.

Tại Tây Nguyên, cà phê nhân xô từng giảm xuống chỉ còn 93.500 đồng một kg – mức thấp nhất từ đầu năm, mất 31% giá trị so với đỉnh tháng 3. Hồ tiêu cũng rơi xuống 128.000 đồng một kg, mất 25% trong chưa đầy ba tháng.

“Lượng hàng trong dân không còn nhiều, nhưng giá cứ tụt dốc không phanh”, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam, nói.

Ông cho biết, giá giảm không phải do nguồn cung trong nước. Áp lực đến từ thị trường thế giới khi Brazil trúng mùa, Indonesia tồn kho lớn. Trong khi đó, USD tăng giá khiến giới đầu tư chốt lời, đẩy cà phê Việt vào thế bị động.

Tương tự, hồ tiêu đang chịu sức ép từ chính các thị trường tiêu thụ truyền thống. Tại Mỹ và châu Âu, lạm phát và thắt chặt tiền tệ khiến tiêu dùng giảm mạnh. Doanh nghiệp giảm đơn hàng, ưu tiên xả kho tồn.

Trung Quốc – đối tác lớn còn lại, vẫn nhập khẩu nhưng không đủ gánh sức cầu suy yếu toàn cầu. Trong khi đó, hàng “găm” từ đầu năm được tung ra đồng loạt, khiến giá tiêu rớt thê thảm.

Để giải quyết các khó khăn, tại buổi họp về giải pháp cho xuất khẩu sầu riêng trong tháng 6, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy kêu gọi rà soát vùng trồng, tránh mở rộng tự phát gây mất cân bằng cung cầu.

Ông nhấn mạnh cần quy hoạch lại bài bản hơn, phát triển chuỗi liên kết khép kín, nâng cấp kho lạnh, trung tâm logistics và phổ biến kiến thức canh tác bền vững. Mã số vùng trồng cần được bảo vệ và giám sát nghiêm ngặt nếu muốn giữ uy tín hàng Việt trên thị trường quốc tế.

Cùng với chỉ đạo từ trung ương, nhiều doanh nghiệp và địa phương cũng đang khẩn trương triển các giải pháp xúc tiến thương mại để tiêu thụ nông sản. Nhiều đặc sản được kết nối với các hãng bay để phục vụ hành khách.

Ngoài ra, các vùng trồng cũng đã và đang kết nối hệ thống siêu thị và chợ đầu mối để tiêu thụ nhanh lượng trái cây tồn đọng. Một số địa phương khác như Long An, Bến Tre cũng đẩy mạnh xúc tiến thương mại nội địa, đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử và kết nối với bếp ăn tập thể, trường học.

Về phía doanh nghiệp, nhiều nhà xuất khẩu lớn đang tích cực mở rộng thị trường nhằm đưa nông sản Việt đến nhiều quốc gia hơn. Đáng chú ý, xuất khẩu rau quả sang Liên minh châu Âu (EU) tăng trưởng mạnh trong thời gian qua.

Theo số liệu Hải quan, 4 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu rau quả sang EU đạt 132 triệu USD, tăng 33% so với cùng kỳ năm ngoái.