Cân bằng thương mại nông sản Việt

Nhiều tín hiệu lạc quan

Khi Tổng thống Donald Trump rục rịch tăng thuế nhập khẩu với hàng hóa từ một số quốc gia, nhiều doanh nghiệp trong nước đã tỏ ý lo lắng. Bởi Hoa Kỳ vẫn là nước nhập khẩu nông, lâm, thủy sản lớn nhất của Việt Nam, chiếm hơn 90% kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Bắc Mỹ. Trong số này, gỗ và các sản phẩm từ gỗ đóng vai trò chủ đạo, với kim ngạch xuất khẩu tăng mạnh trong năm 2024, đạt 9,1 tỷ USD, tương đương hơn một nửa tổng giá trị xuất khẩu ngành gỗ.

Số liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sang Hoa Kỳ trong tháng 1/2025 đạt 780 triệu USD, giảm so với tháng 12/2024 nhưng vẫn giữ được cơ cấu chung trong chuỗi xuất khẩu.

Ông Phạm Quang Vinh, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ nhận định, những mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Hoa Kỳ vẫn duy trì được đà tăng trưởng và cạnh tranh bởi chất lượng, giá thành. Ngoài ra, sản phẩm Việt Nam không phải đối tượng trực tiếp mà các chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ nhắm đến.

“Nhiều hàng hóa Việt Nam phù hợp với túi tiền và thị hiếu của người tiêu dùng Hoa Kỳ, điển hình là nông sản”, ông Vinh nói và nhấn mạnh thêm, rằng điều quan trọng hàng đầu mà chính sách thuế hướng đến là sự minh bạch và công bằng trong thương mại hàng hóa, bao gồm việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa rõ ràng.

Ngoài gỗ, một sản phẩm thế mạnh khác của Việt Nam là cá tra cũng đạt những bước tiến. Vào cuối tháng 1/2025, Việt Nam và Hoa Kỳ đạt thỏa thuận quan trọng, chấm dứt tranh chấp kéo dài về thuế chống bán phá giá đối với sản phẩm cá tra, basa phile của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Đặc biệt, Công ty CP Vĩnh Hoàn được đưa ra khỏi danh sách áp thuế chống bán phá giá.

Ngành hạt điều cũng chưa có dấu hiệu gặp khó khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Hiệp hội Điều Việt Nam nhận xét, do nguồn cung nguyên liệu hạt điều của Việt Nam từ châu Phi, Campuchia, không có nguyên liệu xuất xứ từ các quốc gia thuộc sắc lệnh Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế. Do đó, doanh nghiệp xuất khẩu vẫn được xem là nằm trong “vùng an toàn”.

Về phía cơ quan quản lý, Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) đã liên tục phối hợp, thảo luận kỹ thuật nhằm hoàn thiện thủ tục pháp lý để cho phép nhập khẩu những nông sản thế mạnh vào thị trường của nhau, gồm chanh leo, chanh không hạt, ổi và mít.

Điều này hết sức cần thiết, bởi USDA thống kê rằng, hơn 25% lượng hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ sang Việt Nam vào năm ngoái là các sản phẩm nông nghiệp, chủ yếu là bông, đậu nành và các loại trái cây, với tổng giá trị khoảng 3,4 tỷ USD.

Trong buổi gặp với Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc Knapper mới đây, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, Việt Nam sẵn sàng mở cửa thị trường và tăng cường nhập khẩu các sản phẩm nông nghiệp từ Hoa Kỳ.

Ông cho biết, chủ trương của Việt Nam coi Hoa Kỳ là một trong những nguồn nhập khẩu lâu dài và đáng tin cậy về năng lượng, máy móc thiết bị, công nghệ, nguyên phụ liệu…, đồng thời đề nghị hai bên tăng cường hợp tác hơn nữa trong lĩnh vực nông nghiệp để mỗi bên đa dạng hóa sản phẩm, chuỗi cung ứng.

Hoa Kỳ hiện là thị trường nhập khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam, với 150 triệu USD lúa mỳ, 325 triệu USD các sản phẩm gỗ, 464 triệu USD đậu tương, 512 triệu USD dược phẩm, 580 triệu USD ô tô, phương tiện vận tải, hơn 540 triệu USD các loại rau quả, 680 triệu USD bông. Đặc biệt, Hoa Kỳ có 5 nhóm hàng nhập khẩu đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD là hóa chất, thức ăn gia súc, chất dẻo, nguyên phụ liệu và máy móc thiết bị.

Riêng về nông sản, Việt Nam tiếp tục nằm trong tốp 10 thị trường xuất khẩu lớn nhất của Hoa Kỳ. Các sản phẩm như thịt bò, thịt lợn, thịt gà, thủy sản, sữa, đậu nành, ngô, nho, táo, cherry, việt quất… của Hoa Kỳ được người tiêu dùng Việt Nam ưa chuộng. Riêng táo Mỹ, Việt Nam nhập khẩu hơn 2 triệu thùng/năm.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, tính chất bổ trợ của hai nền kinh tế là đặc điểm quan trọng giúp cho hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước ngày càng phát triển theo hướng hài hòa và bền vững, đảm bảo các nền tảng quan trọng và duy trì lợi ích quốc gia trong hợp tác song phương.

Nỗ lực cân bằng cán cân thương mại

Từ ngày 1/1/2025, Hoa Kỳ đã triển khai một loạt biện pháp thuế quan mới nhằm điều chỉnh cán cân thương mại và bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia, trong đó có chính sách thuế nhập khẩu đối đẳng. Đây là biện pháp thương mại nhằm áp dụng mức thuế nhập khẩu ngang bằng với mức thuế mà các quốc gia khác đang áp dụng lên hàng hóa Hoa Kỳ, và là một phần trong kế hoạch tạo ra sân chơi công bằng cho doanh nghiệp Hoa Kỳ, cũng như giảm thâm hụt thương mại.

Chuyên gia về chính sách thương mại và kinh tế Hoa Kỳ Deborah Elms đánh giá, Tổng thống Trump đặc biệt quan tâm đến 2 số liệu: Thâm hụt thương mại song phương về hàng hóa và tỷ giá tiền tệ.

Dù Việt Nam nằm trong nhóm thâm hụt thương mại cao với Hoa Kỳ, Elms cho rằng đây vẫn là một thị trường hấp dẫn và đầy tiềm năng, là điểm sáng trong bức tranh kinh tế ảm đạm của nhiều quốc gia trên thế giới.

Năm 2024, kinh tế Việt Nam tăng trưởng hơn 7%, vượt mục tiêu cũng như dự báo của Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Do đó, dù có thể vấp phải một số vấn đề với các chính sách thuế mới từ Hoa Kỳ, Việt Nam vẫn có thể là điểm đến đầu tư của nhiều tập đoàn hàng đầu.

Đại sứ Marc Knapper, trong buổi gặp Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, cũng cam kết, rằng cả khu vực công và tư của Hoa Kỳ đều sẵn sàng tăng cường hợp tác với Việt Nam trong các lĩnh vực mới, tiềm năng và phù hợp với xu hướng phát triển như bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh khí hậu và an ninh lương thực, công nghệ cao…

Ông cũng đánh giá cao và đề nghị Việt Nam tiếp tục tăng cường phối hợp trong vấn đề chống gian lận xuất xứ, chống chuyển tải bất hợp pháp và lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại, để đảm bảo quyền lợi cho doanh nghiệp của cả hai nước.

Về những thay đổi trong chính sách thương mại của Hoa Kỳ thời gian gần đây, Đại sứ Knapper nhấn mạnh: “Việc áp thuế trong thời gian qua không nhắm tới Việt Nam. Hoa Kỳ muốn duy trì mối quan hệ song phương, quan hệ hợp tác kinh tế thương mại với Việt Nam tiếp tục phát triển theo hướng tích cực”.

Trước thiện chí này, một số biện pháp được đưa ra, trong đó có tăng cường nhập khẩu những hàng hóa xuất xứ Hoa Kỳ có tính chất bổ trợ cho Việt Nam. Chẳng hạn như thức ăn chăn nuôi, hiện Hoa Kỳ là thị trường lớn thứ nhì, sau Argentina, cung cấp cho Việt Nam các nguyên liệu như lúa mì, bắp, đậu tương, dầu mỡ thực vật… với khoảng 300 triệu USD/năm.

Một vài quốc gia lân cận đã xem xét và triển khai biện pháp tăng cường nhập khẩu hàng hóa xuất xứ từ Hoa Kỳ. Ví dụ, Chính phủ Thái Lan đã yêu cầu các công ty hóa dầu của quốc gia này mua thêm khí ethane từ Hoa Kỳ với sản lượng ít nhất là 1 triệu tấn, khoảng 200 triệu USD. Thái Lan cũng có kế hoạch tăng nhập khẩu nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi như đậu nành, các sản phẩm nông nghiệp khác của Hoa Kỳ.